معاملات آتی

معاملات آتی
مقالات ارائه شده ی حاضر، ترجمه ای است از کتاب Commodity Trading Manual از انتشارات بزرگترین بورس کالای دنیا – بورس کالای شیکاگو- که اخیرا تجدید چاپ شده است. امیدوارم کمکی باشد برای شناخت هر چه بیشتر بازار کالا و معاملات Futures و Options که بین اهالی بازار سرمایه در ایران کمتر شناخته شده است.

مترجم: فرهاد مقدم سلیمی

تاریخچه ی قراردادهای آتی:

توسعه ی بازار فروش

” اگر قراردادهای آتی تاکنون به وجود نیامده بودند ؛ ناگزیر، ما خود اختراعشان می کردیم “

تونی فری لند[۱] ، تاجر غلّه

خوشبختانه قرارداد های آتی[۲] و اختیار اختراع شده اند. آنها که در گذشته مبادرت به انجام معاملات می ورزیدند، به لحاظ احتمال زیان و احتیاج به اطلاعات به موقع و شفاف بازا ر مشکلاتی همچون مشکلات تاجران امروزی را تجربه می کردند. مواجه شدن با این مشکلات، آن طلایه دارا ن ِ اولیه ی عرصه ی تجارت را بر آن داشت تا قراردادهای آتی و اختیار[۳] را بر پایه و شالوده ی بازاری که در طی قرون متمادی توسط بازرگانان ، سوداگران و تولید کنندگانِ سراسر دنیا پی ریزی شده بود ، بنا کنند.

در حقیقت ، شیوه های تجارت مدون (تدوین شده) مانند زمان و مکان معینی برای تجارت ، بازار مرکزی ، سیستم مبادلات ِ رایج ِ پایاپای یا پولی، و انعقاد قرارداد برای تحویل در آینده از لحاظ قدمت به بازارهای یونان و روم باستان باز می گردند. توجه داشته باشیم که « اگورا » [۴] ( به معنی بازار ) در آتن به عنوان یک بازار داد و ستد و « فوروم » [۵] در روم ابتدا ئاً به عنوان یک مرکز تجاری بر پا شده بود. در ا وج امپراتوری روم ، این مراکز تجاری که « فورا وندالیا »[۶] ( به معنی بازا ر های فروش ) نامیده می شدند مراکز توزیع کالاهایی بودند که از دورترین نقاط قلمرو امپراتوری آورده می شدند.

سرانجام « ویزیگوت ها » [۷] روم را به نابودی کشاندند اما اصول اساسی بازار مرکزی به حیات خود ادامه داد. در خلال قرون وسطی وقتی جریان فراگیر تجارت از هم گسیخت، محصولات در بازار های محلی ِ پراکنده ، آورده و فروخته می شدند. در طی همین دوران ، پیش آگهی دادن در مورد زمان و مکانی که قرار بود بازار ها تشکیل شوند ، در شکل و شمایل بازارهای مکاره ی قرون وسطایی ، دوباره مرسوم شد. این بازارهای مکاره ی منطقه ای توسط بازرگانان ، صنعتگران و برگزار کنندگان با حمایت و کمک مقامات دولتی ساماندهی می شدند. « پی یدز پود رس » [۸]ها یا « مردان پا خاکی » برای ترتیب دادن و برگزار کردن بازار های مکاره از شهری به شهر دیگر سفر می کردند.

تا قرن دوازدهم ، بازار های مکاره ی قرون وسطایی در انگلستان و فرانسه، بزرگ و پیچیده شدند. تخصص توسعه یا فت و بازارهای مکاره ی خاص، کانون تجارت بین ِ بازرگانان، مانند بازرگانان انگلیسی و بازرگانان فلاندری[۹] ، اسپانیایی ، فرانسوی و ایتا لیایی گردید. در خلال قرن سیزدهم ، معاملات نقدی جهت تحویل فوری کالا بسیار معمول و متداول بود. اما انعقاد قرارداد جهت تحویل تاخیری کالا با استاندارد های کیفیت، که در آنها صرفاً نمونه ی کالا مد نظر قرار می گرفت، تازه شروع شده بود.

بازار های مکاره ی قرون وسطایی نه تنها شیوه های تجارت مدون را تقویت کردند بلکه به اصول کلیدی خود تنظیمی[۱۰] و خود حَکمی [۱۱] کمک شایان توجهی نمودند . در انگلستان قرون وسطی مجموعه قوانینی به نام « قانون تجارت »[۱۲] استانداردهای رفتاری یی را بنا نهاد که از سوی دولتهای محلی مورد قبول قرار گرفتند . این استاندارد ها اگر چه در برخی موارد حداقلی( در برگیرنده ی حداقل موارد استاندارد) بودند،اما پایه ی شیوه های معمول دراستفاده ازقراردادها،بیع نامه ها ، رسید های هزینه ی حمل و نقل و ا نبا ر ، اعتبار نامه ها ، انتقا ل اسناد و دیگر بروات را بنیان نهادند. هر کس که ماده ای از مواد قانون تجارت را نقض می کرد از طرف دیگر همکارا ن تحریم می شد. این اصل ِ خود تنظیمی، که در قوانین عرفی انگلستان پدید آمد و سپس در مستعمره نشین های آمریکایی دنبال شد، بعد ها توسط بورس کالای ایالات متحده مورد اقتباس قرار گرفت.

برای داوری کردن بین فروشنده و خریدار، ا نجمن های بازرگانان انگلیسی از دولتهای محلی و ملی ، حقوقی را جهت نظارت بر قوانین رفتاری به دست آوردند. انجمن ها با برآورد غرامت و جبران خسارت قادر بودند کار قضاوت را از طریق بر پا سازی « دادگاههای بازار مکاره» ، که به دادگاههای «پی ید ز پودرس» نیز معروف بودند، انجام دهند. در قرن چهاردهم میلادی اختیارا ت قانونی این داد گاهها جانشین اختیارا ت دادگاههای محلی شد.

بازار های مکاره ی محلی با پیشرفت حمل و نقل و ا رتبا طا ت و توسعه ی شهرهای مهم، به تدریج از اهمیت افتادند. بازار های تخصصی در خیلی ا ز قسمتهای دنیا جایگزین بازار های مکاره شدند. در اروپا این بازا رها به افتخار یک مسافر خانه دار ِ قرن هجدهمی به نام « وا ن دِر بورس»[۱۳] که مؤ سسه ا ش در « بروژ»[۱۴] ،وا قع در بلژیک ، محل اجتماعی برای تجارت محلی بود به طور متنوعی « بورس » ،« بوا رسه» ، « بور» و «بولسا»[۱۵] نامیده شدند. در ابتدا بازارها در فضای آزاد و معمولاً در میادین شهر بر پا می شدند. بعد ها به داخل چایخانه ها و مسافرخانه ها انتقا ل داده شدند و سرانجام ، محل های دائم یافتند.

توسعه ی بورسها محدود به انگلستان و اروپا نبود. بازار های مشابهی در ژاپن و ایالات متحده شکل گرفتند. تاریخ بورسهای کالای ژاپن به قرن هجدهم میلادی باز می گردد و بازار اوراق بهادار ژا پنی ها نزدیک به یک قرن و نیم قدمت دارد . تاریخ معامله ی نقدی برنج در ژاپن مربوط به اوائل آن قرن (قرن هجدهم) می باشد. انعقاد قرارداد های آتی در بازار برنج « دوجیما»[۱۶] در سا ل ۱۷۳۰ م. آغاز شد. در همان زمان روغنهای خوراکی ، پنبه و فلزات قیمتی نیز خرید و فروش می شد که البته حجم خرید و فروش این اقلام با لنسبه کوچک بود.

در اروپا ، ا نگلستان وا یا لات متحده بازا ر های اوراق بها دار معمولاً قدیمی تر از بازارهای کالا بودند. با این حال بازار های کالای ایالات متحده از سا ل ۱۷۵۲م. دائر بودند و به خرید و فروش محصولات داخلی ، منسوجات، پوست حیوانات و الوار اشتغال داشتند. بیشتر معاملات ، معاملات نقدی بودند که جهت تحویل فوری منعقد می شدند . این بازار های اولیه به طور عمده ای تجارت تمام اقلام کالا را ساده کرده قلمرو آن را وسعت بخشیدند.

[۱] Tony Freeland

[۲] Futures: این واژه تقریباً در معنی همان است که ما در اقتصاد اسلامی « معامله ی سَلَف» می نامیم. در این کتاب نیز از این پس معادل واژه ی futures ، قرارداد آتی را بکار خواهیم برد. قرارداد آتی بنا به تعریف، معامله ی کالا یا سند ما لی یی است که تحویل کالا یا سند ما لی در آینده ای مشخص صورت گیرد. (تعریف دقیق تر در متن کتاب خواهد آمد).

[۳] Options: همان است که در اقتصاد اسلامی «خیار» و در حالت جمع «خیارات» نامیده می شود. این اصطلاح به صورت «شق انتخاب شده » نیز ترجمه شده است. در کتبی که جدیداً توسط مرکز پژوهش سازمان بورس اوراق بهادار تهران ترجمه شده اند این واژه بصورت « قرارداد اختیار» ترجمه شده که ما نیز در این کتاب از همین معادل استفاده خواهیم نمود. طبق تعریف قرارداد اختیار معامله ایست که حق خرید یا فروش یک جنس مشخص را با قیمتی معین و در زمانی محدود واگذار می کند. قرارداد اختیار برای خریدار کاملاً اختیاریست ، در حالیکه فروشنده ملزم به اجرای مفاد قرارداداست.

[۴] Agora

[۵] Forum

[۶] Fora Vendalia

[۷] Visigoths: یکی از شاخه های مهم نژاد ژرمن که در قرن چهارم میلادی سرزمینهای تحت فرمانروایی روم را مورد تاخت و تاز قرار داده شاه نشین بزرگی را در گل (فرانسه) و اسپانیا تشکیل دادند.

[۸] Pieds Poudres

[۹] Flemish: فلاندر (Flanders) کشور–شهر کوچکی در اروپای قرون وسطی بین فرانسه ، آلمان و بلژیک بود که اهالی آنجا را فلاندری (Flemish) می گفتند.

[۱۰] self regulation

[۱۱] self arbitration

[۱۲] Law Merchant

[۱۳] Van Der Beurs

[۱۴] Bruge : شهری در شمال غربی بلژیک که آلمانی زبانها brugge (بروگه) می نامند.

[۱۵]Bourse, Boerse,Beurs & Bolsa

[۱۶] Dojima Rice Market

پاسخی بگذارید